Bestuurders en RvT-leden bezoeken Kunskapsskolan in Stockholm
De nieuwe voorzitter van de VO-raad Henk Hagoort stelt in een recente blog over de verschillen in vrijheid tussen het voortgezet onderwijs en het hoger onderwijs, dat het voortgezet onderwijs te maken heeft met strakkere voorschriften zoals de kerndoelen voor de onderbouw en de eindtermen voor de bovenbouw, en het intensieve inspectietoezicht. Met als gevolg dat veel scholen in het voortgezet onderwijs zich baseren op vaststaande lesmethodes en zelf maar beperkt invulling geven aan het curriculum. Hagoort wenst het voortgezet onderwijs daarom meer vrijheid en ruimte toe, in de overtuiging dat dit ook kan en er dus niet op de verandering van regels hoeft te worden gewacht.
Het meer gebruik willen maken van de vrijheid van de invulling van het onderwijs is ook een belangrijk thema tijdens het bezoek van twintig Nederlandse onderwijsbestuurders en leden van verschillende Raden van Toezicht aan het Zweedse Stockholm. Bedoeld om hen nader kennis te laten maken met de oorsprong van het Kunskapsskolan onderwijs, de gedachten eromheen, de professionals erachter en vooral de praktijk binnen enkele van de 36 scholen waar dit onderwijs in Zweden wordt gerealiseerd. Om zo, eenmaal terug in Nederland, beter zicht te hebben op het onderwijs in de scholen binnen hun eigen onderwijsstichtingen. Daarnaast bleek de reis een goede gelegenheid om met elkaar, in de bus in Stockholm of bij het diner, van gedachten te wisselen over het invullen van de rollen van toezichthouder en bestuurder.
Eerste RvT-reis
Het is de eerste reis voor RvT-leden in een reeks. Want het delen van ervaring, het verschaffen van inzicht en het laten zien van de praktijk is een leidmotief van de organiserende Kunskapsskolan Community: een community van docenten, schoolleiders en bestuurders met het doel samen te werken en samen te leren en samen te delen om zo de vormgeving van gepersonaliseerd onderwijs, geïnspireerd door de principes van het Kunskapsskolan (KED) programma, op de betrokken scholen te verbreden, te verdiepen en te verankeren.
Dus wordt tijdens de reis veel aandacht gegeven aan de vraag of de Nederlandse collega’s en reisgenoten hun vragen beantwoord krijgen, en wat in toekomstige RvT-reizen meer aandacht zou moeten krijgen. Net als er veel aandacht is voor de overeenkomsten en verschillen tussen de onderwijswereld in Zweden en die in Nederland. Met onvermijdelijk de vaststelling: sommige dingen zijn in Nederland beter geregeld, en anderen in Zweden.
Verbazing
Ten aanzien van dat laatste valt de RvT-reisgenoten op dat de faciliteiten binnen de in Stockholm bezochte Kunskapsskolan scholen van een ander niveau zijn dan in Nederland. Qua gebouwen, ruimte, maar ook op het gebied van hulpmiddelen. Er heerst verbazing dat ‘geen enkel digibord’ wordt aangetroffen in een leeromgeving die voor het overige toch een hoge digitaliseringsgraad heeft. En de gebouwen waarin de Kunskapsskolan scholen zijn gevestigd: dat zijn de bestuurders en RvT in Nederland anders gewend, zo wordt vastgesteld. Vrij snel daarna gevolgd door een gevoel van logica, als zij horen dat – in tegenstelling tot Nederland, waar schoolgebouwen in de regel door de gemeenten worden gefinancierd – de financiering van de gebouwen en faciliteiten volledig uit de vastgestelde en voor elke school gelijke jaarvergoeding per leerling moet worden betaald. En het in Zweden niet is toegestaan om aanvullende fondsen aan te boren zoals ouderbijdragen – in Nederland doorgaans alleen als bijdrage bij leerling-reizen – of sponsoring.
Gewend
De Zweedse Kunskapsskolan organisatie – die aan de oorsprong van het gepersonaliseerd onderwijs heeft gestaan en inmiddels in een aantal landen over de hele wereld is vertegenwoordigd – is het gewend om Nederlandse collega’s op bezoek te krijgen. Want weliswaar is dit de eerste RvT-reis, afvaardigingen van Nederlandse scholen komen al jaren met grote regelmaat langs. Maar wat opvalt, is dat van ingesleten verhalen geen sprake is. De professionals van Kunskapsskolan geloven in waar zij mee bezig zijn. In de gelijktijdige overtuiging dat niets perfect is en dus alles voor verbetering vatbaar. Verder weten zij uit ervaring dat 100% transparantie de beste manier is om te delen.
Dus worden de RvT-leden op de scholen in Stockholm – in zonder uitzondering vloeiend Engels – rondgeleid door leerlingen van 12 tot 16 jaar die ’s morgens nog niet wisten dat zij die taak zouden krijgen. En krijgen de RvT-leden, als zij dat willen, alle ruimte om zelf op onderzoek te gaan, leerlingen aan te spreken en bij docenten naar hun ervaringen te informeren. Want Kunskapsskolan behoeft geen opsmuk, weten de Zweden: het is krachtig genoeg om zichzelf te presenteren.
Bevestigd
De reis bevestigt de RvT leden dat Kunskapsskolan een prima onderwijsconcept is. Verder zijn de vragen voor het grootste deel van een antwoord voorzien. Maar er worden ook kritische noten meegegeven. Want de bezochte scholen in Stockholm lieten vooral witte leerlingen zien. Is dit een indicatie van bewuste segregatie om de (aantoonbaar) hogere Kunskapsskolan schoolresultaten in stand te houden? Kunskapsskolan geeft aan van niet. En geeft daarvoor twee hoofdredenen. Ten eerste de harde Zweedse regel voor scholen om het ‘wie het eerst komt, die het eerst maalt’ te hanteren. Dus zijn alle scholen – publiek of privaat – gedwongen leerlingen in volgorde van aanmelding toe te laten. En horen we van leerlingen op de bezochte scholen dat hun ouders hen al kort na hun geboorte hebben opgegeven. De tweede reden is de vaststelling dat Kunskapsskolan scholen in Zweden net als in Nederland een weerspiegeling laten zien van de gemeenschap waarin zij staan. Dus is menige school qua leerlingen net zo gedifferentieerd is als in Nederland, maar zijn deze scholen – een aandachtspunt voor de toekomst – tijdens deze eerste RvT-reis dus niet bezocht.
Transitie
Anderzijds stellen de bestuurders en RvT-leden vast hoe anders het is dan in Zweden om dit onderwijs in Nederland te realiseren. Want Kunskapsskolan heeft eigen scholen die als zodanig zijn gesticht. Maar in Nederland gaat het uitsluitend om scholen die besluiten de transitie naar Kunskapsskolan onderwijs te maken en dus ‘slechts’ gebruik maken van de onderwijsvisie en het uitgewerkte kwaliteitsmodel. En da’s niet alleen een behoorlijke verandering, maar ook een beweging waar je een aantal jaren voor moet nemen (waar uiteraard de leerling op geen enkele manier onder mag lijden).
Volgens de reisgenoten was het een nuttige trip. Natuurlijk resulterend in weer nieuwe vragen en de behoefte aan verdere verdieping. Aansluitend bij het motto van de Kunskapsskolan Community: ‘als je niet kunt delen, kun je ook niet vermenigvuldigen’.