Lef, Leiderschap en Liefde in het onderwijs. Deze ‘tripple L’ komt de laatste maanden regelmatig langs. Ter duiding van een tekort. Of als oproep tot actie. In het kader van het Nationaal Programma Onderwijs. Maar ook geïnspireerd door suggesties van onderwijsorganisaties om het Nederlands onderwijs van structurele verbeteringen te voorzien. Om beter aan te sluiten bij de snel veranderende wereld. En om beschamende statistieken als die rondom lees- en rekenvaardigheid weg te werken. 

Er zijn in Nederland maar weinig beroepsgroepen die over de volle breedte meer bewust, betrokken, kritisch en gedreven opereren dan onderwijsprofessionals. Tegelijk werken de meesten binnen een complexe, bijna archaïsche structuur (met dito regeldruk), en wordt de toegevoegde waarde van hun relatie-gedreven beroep ook nog eens getalsmatig gedefinieerd. Een ware onderwijs-paradox.

Door ontwikkelen

De meeste Nederlandse onderwijsprofessionals hebben wel degelijk het lef om dit te doorbreken. Zij willen juist door ontwikkelen. Zijn bereid om af te wijken van gebaande paden en te leren van de wetenschap. En erkennen dat digitaliseren noodzakelijk is als ondersteuning van de stelling dat onderwijs mensenwerk blijft. Maar onderwijsprofessionals moeten binnen het knellend systeem (dat al heel veel van hen vraagt) worden gefaciliteerd om die stappen te zetten. En dus wordt vooral van schoolleiders en bestuurders lef gevraagd. Met name nu, staand op een door corona gecreëerd kruispunt dat financiële ruimte biedt voor het creëren van structurele ontwikkeling.

Inspireren en meenemen

Daar is leiderschap voor nodig. Want het gaat dan om inspireren en meenemen. Om vertrouwen geven. Om het hebben van een gedegen leercultuur in het team. Om (als leider) ‘je hoofd om de ontwikkeling heen hebben’. En om een heldere stip aan de horizon, vergezeld door een passend kwaliteitsmodel.

Managen dekt hier de lading niet. Want, zoals de Amerikaanse leiderschapsgoeroe Stephen Covey het ooit formuleerde: ‘Alleen managen komt neer op de maatschappelijke ladder beklimmen en bovenaan ontdekken dat je je ladder tegen de verkeerde muur hebt gezet’. Het gaat om leiderschap. En daar kun je uitgebreide opleidingen voor volgen of bibliotheken vol met boeken te raadplegen, of je kunt het gewoon in de praktijk oppakken en ontwikkelen.

Ruimte

Zoals Heidy van den Berg, schoolleider bij het Van Kinsbergen college in Elburg: ‘Uiteindelijk moet er altijd iemand zijn die de eindverantwoordelijkheid draagt en besluiten neemt. Maar in het proces daarnaartoe moet je mensen ruimte geven om hun visie te geven en argumenten te delen. Daarnaast is er niks mis met dingen uitproberen. Want zoiets levert altijd extra inzichten op. Het enige dat voor iedereen duidelijk moet zijn, is de richting.’

‘Toen wij overgingen naar gepersonaliseerd onderwijs, heb ik iedereen een nagemaakte OV Chipkaart gegeven. En daarbij gezegd: het is jouw keuze of je op deze trein wilt stappen. En het maakt mij helemaal niet uit of je de stoptrein kiest, of de intercity. Want verschillende ontwikkel snelheden zijn helemaal prima. Maar pas op: op de trein stappen betekent dat je besluit om mee op reis te gaan.’

Gezond verstand

‘Met als effect dat op dit moment zelfs de conciërge volgens de uitgangspunten van gepersonaliseerd onderwijs opereert. En dat is prachtig om te zien. Ik ben ervan overtuigd dat leiderschap vooral een kwestie is van je gezonde verstand gebruiken. Inmiddels spreid ik het leiderschap meer doordat enkele expert docenten zich focussen op de doorontwikkeling van het team op bepaalde thema’s, de onderlinge samenhang daarvan snappen en die samen met mij bewaken. Goed leiderschap is bovendien weinig anders dan wat wij hier in de wekelijkse coaching van leerlingen doen.’

Ik zeg daarom tegen collega’s die hier op bezoek komen om ons gepersonaliseerd onderwijs te bekijken: als je als leider niet achter de richting staat, gaat het je niet lukken om een structurele ontwikkeling tot stand te brengen. Goed onderwijs realiseren is geen trucje. Dat vraagt om een gedegen keuze, consequent handelen, je mensen inspireren, vertrouwen geven en iedereen meenemen.’

Liefde

En het is ontegenzeggelijk waar dat de liefde voor het vak en de wil om jonge mensen het beste mee te geven voor hun leven, universele kenmerken zijn die alle Nederlandse onderwijsprofessionals delen. Maar toch is er meer nodig, in samenhang met lef en leiderschap. Qua bereidheid om naar elkaar te luisteren, bijvoorbeeld. Binnen schoolorganisaties, maar ook in de onderwijswereld als geheel. Daar is nog veel te winnen. En vergeet de relatie met ouders niet. Het is véél te kort door de bocht om de dramatische statistieken op lees- en rekenvaardigheid op het bordje van scholen te leggen. Daar ligt een cruciale taak voor ouders. Heidy van den Berg: “En dus is er de noodzaak om ouders intensief bij het onderwijs te betrekken. Niet in ‘tien minuten gesprekken’ als er al een probleem is, maar structureel aan het begin en eind van elke leerperiode, sámen met de leerlingen.’’ Het zijn allemaal vormen van ‘liefde’ die tezamen een verschil maken.

Delen

De Kunskapsskolan Community wil op het door corona gecreëerde kruispunt graag met collega’s in gesprek. Want ‘als je niet kunt delen, kun je ook niet vermenigvuldigen’. Door ervaringen te delen, niet door te evangeliseren. Vanuit de overtuiging dat we samen die gewenste structurele verbetering van het Nederlands onderwijs kunnen bereiken.

Meld je daarom aan voor het webinar over dit onderwerp op woensdag 2 juni aanstaande, van 15.00 – 17.00 uur. Dan praten we er daar samen verder over door.

Kunskapsskolan Community Nederland