In het reguliere onderwijs wordt het vaak KeuzeWerkTijd genoemd. Momenten waarop leerlingen zelfstandig werken. Begeleid door docenten. Althans, dat is de bedoeling. Want in de praktijk: zoveel scholen, zoveel manieren van organiseren. Met op de ene school een échte poging leerlingen begeleid tot zelfstandig werk te brengen, en op de andere slechts perioden waarbinnen leerlingen ‘voor zichzelf bezig zijn’. Maar binnen het KED programma is workshop – zo heet het hier – een strikt omlijnde leeractiviteit. In feite het verlengstuk van een les. Een zorgvuldige voorbereide uitnodiging aan het adres van leerlingen om rondom een specifiek vak hun leren te versterken en tegelijk aan hun persoonlijke leervaardigheden te werken. Met docenten in een zorgvuldig georkestreerde Meester-Gezel rol: stimulerend, ondersteunend waar nodig en stretchend waar het moet.
Workshop is een belangrijk onderdeel van het Kunskapsskolan onderwijs. En dus wordt aan workshop veel aandacht besteed.. Genoeg redenen om vijf manieren te bespreken om de impact van de workshop te versterken zodat leerlingen het maximale bereiken.
Inhoudsopgave
The real thing
Binnen Kunskapsskolan zeggen ze: definieer workshop goed, zowel in wat je van de leerling als de docent verwacht. En geef als vakdocent je leerlingen in de les al voldoende inzicht op doelen en criteria en overzicht in de planning, om in de workshop goed aan de slag te gaan. Anders benut je niet de potentie van workshop, en is het hooguit ‘werktijd’, flextijd’ of ‘huiswerktijd’. Kan ook nuttig zijn, maar workshop is iets anders. Hier gaat het er niet alleen om leerlingen zelfstandig te laten werken en waar nodig te begeleiden, maar ook om hen uit te dagen. Dus is workshop binnen het Kunskapsskolan onderwijs niet gericht op comfort, maar een uitnodiging om binnen een gecontroleerde en begeleide omgeving het eigen leren vorm te geven. Altijd met een duidelijke drie-eenheid: gekoppeld aan de inhoud van een bepaald vak, gericht op het optimaliseren van de kennisoverdracht én leerlingen aanleren om het leerproces effectief aan te pakken.
Overleg docenten noodzakelijk
Om workshop voor leerlingen zo nuttig mogelijk te maken, is het noodzakelijk dat docenten onderling contact hebben over de leerlingen. Zodat zij – ook al is het niet hun specifieke vakgebied – leerlingen toch optimaal kunnen begeleiden en uitdagen. En daar hebben docenten écht wat te doen. Want in de praktijk hebben zij – heel begrijpelijk – de neiging zich vooral te richten op de inhoud van hun vak. Maar hier gaat het naast die vakinhoudelijke kant óók om hoe specifieke leerlingen leren. Dus is het zaak dat docenten – gebriefd door hun collega’s – van leerlingen weten hoe hij of zij het doet binnen een vak. Wat een leerling nodig heeft, op welke terreinen hij of zij comfortabel is en om waar niet. En op welke terreinen een leerling kan en mag worden uitgedaagd. Dit samenspel van docenten onderling én tussen leerlingen en docenten maken van workshop een spannende leeromgeving. Maar ook een leeractiviteit die serieus moet worden genomen, goed moet worden voorbereid en je er dus ‘niet even bij doet’.
Vind de ‘stretch-rate’
Workshop – we zeiden het al eerder – kun je vergelijken met het oude Meester-Gezel principe. Een Meester – in dit geval de docent – die de leerling begeleidt en gaandeweg steeds weer uitdaagt om volgende stappen te zetten. Dus is het belangrijk dat docenten heel goed checken op welke manier leerlingen leren en op basis van dat inzicht acteren. Formatief evalueren dus. En workshop is een prachtige plek (geen tijdseenheid !) om dit in praktijk te brengen. In de eerste plaats door als docent goed de link naar doelen en criteria waaraan leerlingen werken te leggen (zie punt 1). Maar daarnaast door actief rond te lopen en beschikbaarheid uit te stralen. Door goed te luisteren naar leerlingen die vragen stellen of dilemma’s voorleggen. Maar ook door heel actief vragen te stellen. Zoals: tot hoever snap je het al? Of: wat heb je nodig om naar het volgende niveau te komen? Besef daarbij wel dat ‘leerling gecentreerd’ niet hetzelfde is als ‘leerling gestuurd’. Kunskapsskolan gaat immers uit van afnemende sturing: leerlingen ruimte geven op momenten dat zij aantonen dit aan te kunnen.
Workshop begint in de les
Workshop moet je binnen het Kunskapsskolan gepersonaliseerd onderwijs zien als een extensie van de les. Dus begint de voorbereiding van workshop ook al tijdens de les. Met als advies aan docenten: start op dat moment al met het ‘intrainen’ van planning- en leerstrategieën door het ze voor te doen. Dat helpt leerlingen enorm om hún workshop zo effectief mogelijk te maken. Je kunt dat als docent doen door samen met leerlingen in te schatten hoeveel tijd zij denken nodig te hebben om bepaalde leerdoelen te halen. Om leerlingen daarna uit te dagen binnen die tijdsplanning aan het werk te gaan en achteraf samen te bespreken hoe het ging, welke hulp zij in het vervolg nodig hebben en ga zo maar door. Met, opnieuw, de afnemende sturing in het kielzog. Door leerlingen zo voor te bereiden op hun workshop activiteiten, maak je niet alleen het rendement ervan zo groot mogelijk, je leert leerlingen ook een essentiële vaardigheid aan die zij de rest van hun leven hard nodig hebben: plannen, uitvoeren en finishen.
Slim organiseren
Met name op de kleinere scholen – met een kleiner aantal docenten – is het best een uitdaging om workshop volgens de bedoelde uitgangspunten te organiseren. Dus is het zaak slim te zijn en uit te gaan van de mogelijkheden om plaats van de onmogelijkheden. Organiseer workshop bijvoorbeeld in de vorm van ‘pleinen’. Waarbij je de vakken waarbinnen leerlingen bezig zijn groepeert en de begeleiding door vakdocenten gemakkelijker kunt realiseren. Denk hierbij aan een Alpha, Gamma en Talen zones. Dit werkt in de praktijk prima, en in combinatie met een effectieve uitwisseling van informatie door docenten is workshop zo ook voor de kleinere scholen kwalitatief goed te organiseren.
Voor meer informatie over de Kunskapsskolan Community Nederland kun je kijken op de website van de Community.